Wanneer jongeren het mbo doorlopen, zijn ze gemiddeld tussen de 16 en 24 jaar oud en bevinden ze zich in de adolescente levensfase: de fase waarin ze volwassen worden. Verstandelijk maken jongeren in deze periode een sterke groei door. In de late adolescentie ontwikkelen bepaalde delen van de hersenen zich die verantwoordelijk zijn voor de plannings- en controlefuncties. Er ontwikkelt zich de cognitieve controle over gedrag die nodig is voor verantwoorde gedragsplanning en organisatie, voor keuzegedrag, voor zelfevaluatie en voor de beslissing om het gedrag aan te passen aan de eisen van de omgeving.  

Onze hersenen zijn pas volgroeid wanneer we ongeveer 24 jaar oud zijn. De cognitieve ontwikkeling heeft veel te maken met de ontwikkeling van het brein. Tegen de tijd dat de adolescentie aanbreekt, heeft de ontwikkeling van de hersenen vooral de focus op het uit ontwikkelen van de prefrontale cortex. In dit gedeelte van de hersenen zitten cognitieve en emotionele functies zoals beslissingen nemen, plannen, sociaal gedrag en impulsbeheersing. Ook wordt de prefrontale cortex veel in verband gebracht met werkgeheugen. 

Bij adolescenten is de prefrontale cortex volop in ontwikkeling. Plannen, sociaal wenselijk gedrag vertonen en impulsen beheersen zijn zaken die nog moeten worden geleerd en juist daarom vaak nog niet feilloos door de adolescent worden beheerst. Neem daar de biologische en seksuele ontwikkeling bij, die voor veel onrust en onzekerheid zorgen en het mag duidelijk zijn dat de adolescent nog geen volmaakt vooruitkijkende, sociaal evenwichtige en moreel juist denkende volwassene is.

Vanuit de maatschappij wordt steeds vaker op docenten en scholen beroep gedaan om te werken aan de cognitieve ontwikkeling en het normbesef van adolescenten. Maar kun je dit wel bevorderen? Ja, zeggen gerenommeerde wetenschappers als Piaget en Kohlberg. Volgens hen moeten kinderen en adolescenten veel sociale ervaring opdoen, daardoor vormen ze zich cognitief en reflecteren ze op hun morele gedrag. Onze huidige maatschappij, waarin nieuwe media zo’n enorme rol zijn gaan spelen, zou vanuit dat oogpunt een prima proeftuin voor adolescenten kunnen zijn: zo veel contacten en mensen tot wie ze zich moeten verhouden, zo veel toegang tot kennis en ervaringen die hen cognitief en moreel zouden ‘slijpen’. 

Jongeren lijken haast vergroeid met hun smartphone. Ze reageren doorgaans razendsnel op appjes, maken tijdens het fietsen even snel een selfie om op Instagram te zetten en kijken tijdens een vrij uurtje een serie via Netflix. Uit diverse onderzoeken blijkt: jongeren tussen de 16 en 24 jaar zijn veel online en maken zich weinig zorgen over risico’s op misbruik van persoonlijke gegevens.

Jongeren zijn gemiddeld op drie verschillende apparaten online. Iedereen gebruikt een laptop of desktop en ook het aantal smartphonegebruikers kan bijna niet verder stijgen. Hoewel het aantal gebruikers van een desktop of laptop en een smartphone bijna maximaal is, blijft de drang naar meer mobiele apparaten aanwezig. Daarom zoeken de jongeren hun heil vaker bij de tablet. Het aantal jongeren dat internet gebruikt via een tablet is ten opzichte van vorig jaar met maar liefst 43 procent gestegen!

Uit onderzoek van het CBS en Newcom blijkt dat jongeren internet vooral gebruiken voor het luisteren naar muziek, het bekijken van filmpjes en series (Netflix en Videoland), sociale netwerken en gamen. Het internetgebruik van jongeren laat ook zien dat zij het internet gebruiken voor activiteiten als kranten lezen en solliciteren. Voor jongeren is hun sociale omgeving van levensbelang. Dit blijkt onder andere uit het torenhoge gebruik van social media.

Het lijkt er verder op dat jongeren een toenemende interesse hebben in beeld in plaats van tekst. De trend van steeds visuelere content wordt door jongeren op de voet gevolgd en zij gebruiken hier dan ook gepaste social media voor, zoals Instagram, Pinterest en Snapchat.

Op het gebied van mobiele chatprogramma’s spant WhatsApp de absolute kroon bij de jongeren. Het gebruik van WhatsApp, YouTube en Instagram groeit door terwijl het percentage gebruikers Facebook blijft dalen onder jongeren.

Jongeren staan bekend om hun zorgeloosheid. Dit zien we ook terug in verschillende onderzoeksresultaten. Jongeren maken zich namelijk een stuk minder zorgen dan ouderen over de risico’s van hun online gedrag. Meer dan de helft maakt zich geen zorgen over de veiligheid van hun persoonlijke gegevens op internet en op hun smartphone. In tegenstelling tot hun oudere landgenoten, zien we dat jongeren vooral minder bezorgd zijn om slachtoffer te worden van identiteitsfraude (35% versus 46%), phishing (30% versus 45%) en het verzamelen van persoonlijke gegevens door commerciële partijen (41% versus 50%). Cookies worden door een ruime meerderheid van de jongeren altijd geaccepteerd. En lezen van de voorwaarden die bij de cookies horen, is voor veel jongeren een brug te ver: zeven op de tien zegt deze nooit te lezen. Dit in contrast tot de veel voorzichtigere 65-plussers, van hen zegt slechts drie op de tien de voorwaarden nooit te lezen. Daarnaast vermindert het vertrouwen in social media bij jongeren. Nepnieuws speelt hierin een grote rol. Het herkennen van nepnieuws wordt door hen lastig gevonden.

Enkele voorbeelden van practoraten die aansluiten bij mediawijsheid zijn: